Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB),"Parasal Sıkılaşma, Temerrüt Riski ve Firmaların Konut Satışı" başlıklı bir analiz yayınladı. Bu analizde, son dönemdeki parasal sıkılaşmanın reel sektör üzerindeki etkileri ve firmaların temerrüt riskini azaltmak amacıyla varlık satışlarına yönelip yönelmediği incelendi. Özellikle konut satışlarına odaklanılarak yapılan bu çalışma, merak uyandıran sonuçlar ortaya koyuyor.

Reel Sektörün Finansal Durumu

Analize göre, firmalar son parasal sıkılaşma döngüsüne düşük borçluluk ve yüksek karlılık oranları ile girdi. 2009'dan itibaren artan ve 2021'de zirveye ulaşan mali borçların toplam aktiflere oranı, 2023'te tarihsel ortalamaların altında seyretti. Faaliyet kar marjı yüksek seviyesini korurken, net döviz pozisyon açığı da önemli ölçüde azaldı. Bu durum, reel sektörün sıkılaşma dönemine güçlü bir finansal yapıyla girdiğini gösteriyor.

Ancak analizde, son dönemde net döviz pozisyon açığındaki artış ve firmaların karlılığındaki düşüşe de dikkat çekiliyor. Bu durum, gelecekte risklerin artabileceğine işaret ediyor.

Temerrüt Göstergeleri ve Konut Satışları

Reel sektörün güçlü finansal yapısı, temel temerrüt göstergelerine de yansıdı. Karşılıksız çek oranları, parasal sıkılaşmanın ilk aylarında artsa da tarihsel ortalamaların altında kaldı ve 2024 Ağustos'tan sonra düşüş gösterdi. Firmaların takipteki kredilerinin toplam ticari kredilere oranı ise 2023 sonunda en düşük seviyelerine geriledi. Bu veriler, sıkılaşma döneminde reel sektörde önemli bir temerrüt artışı yaşanmadığını gösteriyor.

Analistler, firmaların temerrütten kaçınmak için varlık satışlarına yönelip yönelmediğini anlamak amacıyla konut satışlarını inceledi. Eğer firmalar varlık satışı yapıyorsa, ilk olarak üretimde kullanılmayan veya yatırım amaçlı alınan konutların elden çıkarılması beklenir. İnşaat firmaları da temerrüt riski durumunda ellerindeki konut stokunu eriterek nakit akışını güçlendirebilir.

Ancak, tapu verileri incelendiğinde, son sıkılaşma döneminde tüzel kişilerin konut satışlarındaki payında bir artış görülmedi. Hatta bu pay, son aylarda gerileyerek %15,6 seviyesine indi. Bu durum, firmaların temerrüde düşmemek için belirgin bir varlık satışına yönelmediğini gösteriyor.

• 2018 öncesinde %20 civarında olan tüzel kişilerin konut satış payı,
• Sıkılaşma döneminde artarak 2019 Nisan ayında %24,3 ile zirveye ulaştı.
• Ancak sonrasında %20'nin altına geriledi.

Sonuç ve Değerlendirme

TCMB'nin analizi, son parasal sıkılaşma döneminde reel sektör temerrüt oranlarında kayda değer bir artış yaşanmadığını ortaya koyuyor. Firmaların sıkılaşma öncesindeki güçlü finansal durumları bu olumlu görünümde etkili oldu. Ayrıca, firmaların konut satışlarının tarihsel ortalamanın altında seyretmesi ve toplamdaki payının gerilemesi de bu değerlendirmeyi destekliyor. Ancak, net döviz pozisyon açığındaki artış ve karlılıktaki düşüş gibi faktörler, gelecekte dikkat edilmesi gereken risk alanlarını işaret ediyor. Bu nedenle, reel sektörün finansal sağlığının yakından takip edilmesi büyük önem taşıyor.