İlgili Makaleler
Günümüzde birçok bilim insanı, yapay zeka yardımıyla büyük miktarda sismik veriyi analiz ederek depremleri daha iyi anlamak ve tahmin etmek için çalışıyor. İzmir'de yaşanan üzücü deprem nedeniyle depremlerin öngörülebilirliği yeniden gündeme geldi.
Özellikle büyük depremlere neden olan fay hatlarının bulunduğu ülkeler için depremi önceden tahmin etmek çok önemlidir. Sürekli hareket eden dünyamızda, çoğu deprem küçüktür ve biz hissetmeyiz. Her yıl meydana gelen yüz binlerce depremden yaklaşık 100'ü hasara neden olacak kadar güçlüdür. Ama ne yazık ki, bu normal dünya hareketliliğinden en çok zarar görecek yapılar inşa ettiğimiz için acımız büyük.
İnsanoğlu fay hatlarının yanında büyük şehirler inşa ediyor, yüksek binalar yapmak yeterli değil. Ülkemizde yaşadığımız son acı tabloya baktığımızda, bu binaların malzemelerinden çalındığını, yapının kötü işçilik ve kötü malzemelerle yıkılması için gayretle çalışıldığını görüyoruz. Bu nedenler yetmezmiş gibi binaların zemin katlarını işyerine çevirip duvarları ve kolonları kesiyoruz. Felaketi çağırmak için daha ne yapabiliriz?
Tüm bunları bir kenara bırakıp bilim adamlarından depremi tahmin etmelerini istiyoruz. Ne yapacağız, depremin farkında olup bahçede mi oturacağız yoksa o günlere yakın sağlam bir yere mi taşınacağız? Yapay zeka bir depremi tahmin edebilir, ancak…
Çin hükümeti, bu yıl bazı şehirlerinde sismik aktiviteyi ölçmek için yapay zeka (AI) kullanan yeni bir deprem izleme sistemini test etmeye başladı. Science and Technology Daily'de bu yıl yayınlanan araştırmaya göre büyük miktarlarda sismik veriyi işleyebilen bu otomatik sistemin iki saniyede deprem tahminini yaparak ilgili birimleri devreye alması bekleniyor. Manuel hesaplama yöntemlerine göre 446 deprem değerlendirmesini daha doğru yaptığı gösterilen sistemin deprem günlerini aylar önceden tahmin etmesi mümkün değildir. Öte yandan büyük fay hatlarına ev sahipliği yapan ABD'de de çalışmalar yapılıyor. Bilim adamları, depremler ve yeraltında neler olup bittiği hakkında daha fazla bilgi edinmek için uzun süredir makine öğrenimi algoritmaları eğitiyorlar. Bununla birlikte, bu çok yeni çalışmalardan beklenti, depremin başlangıcında kamuoyunu ve yetkilileri erken uyarı ile uyarmakla sınırlıdır. Özetle, ne bilim adamları ne de yapay zeka, henüz uzun zaman önceki bir depremi tahmin edecek düzeyde değil. Hazırlığı hızlandırmak için birkaç saniye kazandırabilir. Ama deprem gerçeği orada ve her geçen gün bize yaklaşıyor.
Kaçınılmaz olarak binlerce yıllık binalar ayakta kalırken yakın geçmişte inşa ettiğimiz binalarımızın neden yıkıldığı sorusu, Mimar Dr. Sinan Genim'i arayıp sordu. Genim'in cevabı çok netti:“Kötü proje, kötü malzeme, kötü işçilik, kötü inşaat” ve ekledi:“Yaklaşık 1500 yıllık Çemberlitaş, 2000 yıllık Patara Antik Kenti ve Roma'da Pantheon hala ayakta. Binayı kötü yaparsanız, kolon kirişini keserseniz bina hareketsiz duracak ama en ufak bir darbede çökecektir. Yavaş yavaş şehirleri çevreleyen gökdelenler konusu tam bir muamma. Bir süre sonra bu binalar, çevreyi tehdit eden ve ihmal nedeniyle can ve mal güvenliğine zarar veren yarık alanlara dönüşecektir. "Sonuç olarak şehirler doğasıyla, dokusuyla ve insanlarıyla var. Kentsel dönüşüm için önce bizzat dönüşmemiz gerekiyor. Binlerce insan kulağına kalem koyan, demir hesaplayan müteahhitlerin yaptığı evlerde yaşıyor ve maalesef yapay zeka bu durumu henüz umut edemez. Serap TORUN
twitter.com/seraptorun73
