Avrupa Birliği (AB) Adalet Divanı, Malta'nın uzun süredir tartışma yaratan "altın pasaport" olarak bilinen "yatırım karşılığı vatandaşlık" uygulamasını sürdüremeyeceğine hükmetti. Bu karar, AB vatandaşlığına para yoluyla erişimin önünü kapatırken, daha önce bu yolla vatandaşlık almış kişilerin durumunu da gündeme getirdi.

Altın Pasaport Uygulamasına AB'den Veto

AB'nin en yüksek mahkemesi, 29 Eylül 2022'de AB Komisyonu tarafından açılan davada Malta'nın altın pasaport dağıtma uygulamasını sonlandırması gerektiği yönünde karar verdi. Mahkeme, bir üye devletin vatandaşı olma statüsünün ve dolayısıyla Birlik vatandaşlığının verilmesinin ticarileştirilmesi anlamına geldiğini ve bunun AB Anlaşmalarından kaynaklanan temel statü kavramıyla bağdaşmadığını belirtti. Bu karar, parayla vatandaşlık almanın AB hukukuna aykırı olduğunu kesin bir dille ortaya koydu.

Mahkeme, ödeme yapmanın vatandaşlık verilmesi için temel bir ölçüt oluşturmadığını vurguladı. Böylece para karşılığı AB vatandaşı olmanın yolu hukuken kapatılmış oldu. AB Komisyonu, Malta'ya karşı 20 Ekim 2020'de söz konusu uygulama nedeniyle AB yasalarını ihlal ettiği gerekçesiyle "ihlal süreci" başlatmıştı. İlgili açıklamada Malta'nın Rusya'nın Ukrayna'da savaş başlatmasının ardından bu uygulamayı Rus ve Belaruslular için durdurmasına rağmen diğer ülke vatandaşları için sürdürdüğü ifade edilmişti.

Kararın Türkiye'deki Yansımaları ve Sabancı Ailesi

2019 yılında Sabancı ailesinin üyeleri de dahil olmak üzere Türkiye'nin önde gelen bazı zenginlerinin Malta vatandaşlığına geçtiği ortaya çıkmıştı. Yaklaşık 2 bin 'altın pasaport' sattığı belirtilen Malta'nın 2012 ile 2017 yılları arasında vatandaşlık verdiği kişilerin yüzde 40'ı Rusya vatandaşıydı. Malta 2004'ten bu yana AB üyesi olduğundan, bu ülkenin pasaportuna sahip kişiler otomatik olarak AB vatandaşı oluyorlardı. Bu durum, AB içinde serbest dolaşım ve çalışma hakkı gibi avantajlar sağlıyordu. Ancak, AB Adalet Divanı'nın kararıyla, bu kişilerin vatandaşlıklarının geleceği belirsizliğe girdi.

Bu kararın ardından akıllara şu sorular geliyor:

• Daha önce altın pasaport almış kişilerin vatandaşlıkları iptal edilecek mi?
• Malta, bu karardan sonra nasıl bir yol izleyecek?
• AB, diğer üye ülkelerdeki benzer uygulamalara karşı nasıl bir tutum sergileyecek?

Bu soruların yanıtları, önümüzdeki günlerde netleşecek. Ancak, kesin olan bir şey var ki, AB vatandaşlığına para yoluyla erişim dönemi kapanıyor.

AB Adalet Divanı'nın Malta'nın "altın pasaport" uygulamasını durdurma kararı, sadece Malta'yı değil, aynı zamanda bu yolla AB vatandaşlığı almış kişileri ve benzer uygulamaları olan diğer ülkeleri de etkileyecek önemli bir dönüm noktası. Kararın, AB'nin temel değerleri olan eşitlik ve hukukun üstünlüğü ilkelerine uygunluğu vurgulanırken, vatandaşlık kavramının ticarileştirilmesine karşı net bir mesaj verilmiş oldu. Bu kararın, gelecekte AB vatandaşlık politikalarının şekillenmesinde önemli bir rol oynaması bekleniyor.